เภสัชกรรมไทย ตัวยาที่มีสรรพคุณใกล้เคียงกัน

 

จัดทำโดย อ. สุชาติ ภูวรัตน์

นธ.เอก, บาลีประโยค 1-2

(อดีตพระธรรมทูตต่างประเทศ)

B.S. Engineering Design Tech.

B.A. ศาสนศาสตร์บัณฑิต

B.S. Computer Information Systems

B.TM.  แพทย์แผนไทยบัณฑิต

สาขาวิทยาศาสตร์สุขภาพ

บ.ภ., พท.ว., พท.ผ., พท.น.

ครูแพทย์แผนไทย 4 ด้าน

ศูนย์การแพทย์แผนไทยภูเก็ต

ทำเพื่อการศึกษาและประโยชน์แก่ผู้ชม

เภสัชกรรมไทย

ตัวยาที่มีสรรพคุณใกล้เคียงกัน

           ตัวยาที่มีสรรพคุณใกล้เคียงกัน หรือมีสรรพคุณเสมอกันนั้น สามารถนำมาใช้แทนกันได้ เพราะตัวยาบางอย่างที่ต้องการ หรือมีในตำรายานั้น ไม่มีหรือขาดไป หรือตัวยาบางอย่างต้องนำมาจากต่างประเทศ บางครั้งตัวยาเกิดขาดตลาด จะรอให้ส่งมาจากต่างประเทศ คนไข้ก็คงจะไม่ได้รับประทานยาเป็นแน่ ดังนั้นแพทย์และเภสัชกรแผนโบราณ จึงได้คิดค้นหาตัวยาบางอย่างที่พอหาได้ พอจะมีสรรพคุณทัดเทียมกัน เพื่อจะได้นำมาปรุงเป็นยาเพื่อรักษาโรค มีดังต่อไปนี้

1.  โกฐสอ              

     มีสรรพคุณเสมอกับ     ข่าลิง

2.  โกฐเขมา             

     มีสรรพคุณเสมอกับ     ทรงบาดาล

 

3.  โกฐหัวบัว           

      มีสรรพคุณเสมอกับ    หัวกระเทียม

4.  โกฐเชียง             

     มีสรรพคุณเสมอกับ     ไพล

5.  โกฐจุฬาลัมพา      

    มีสรรพคุณเสมอกับ     หญ้าตีนนก

6.  โกฐกระดูก     

     มีสรรพคุณเสมอกับ     หัวกะทือ

7.  โกฐก้านพร้าว 

     มีสรรพคุณเสมอกับ     ชิงช้าชาลี

8.  โกฐน้ำเต้า      

    มีสรรพคุณเสมอกับ     หัวเปราะป่า

9.  กะเม็ง         

    มีสรรพคุณเสมอกับ      ผักคราด

10. กะเพรา         

     มีสรรพคุณเสมอกับ      แมงลัก

  11. แก่นประดู่    

    มีสรรพคุณเสมอกับ      แก่นมะซาง

  

  12. เกลือสมุทร    

       มีสรรพคุณเสมอกับ      เกลือประสะ

 

 

 

 

  13. เกลือสินเธาว์

    มีสรรพคุณเสมอกับ    สมอทั้ง 3

    สมอทั้ง 3 คือ 

    สมอไทย, สมอเทศ, สมอพิเภก

 

  14. ดีปลี             

       มีสรรพคุณเสมอกับ     ขิง

  15. บอระเพ็ด     

       มีสรรพคุณเสมอกับ     ชิงช้าชาลี

 

  16. ยางเทพทาโร  

       มีสรรพคุณเสมอกับ     ยางสลัดได

 

  17. เปลือกตาเสือ 

       มีสรรพคุณเสมอกับ     เปลือกนนทรี

 

 

  18. กานพลู       

      มีสรรพคุณเสมอกับ     ลูกจันทน์

 

  19. เปลือกแคแดง

      มีสรรพคุณเสมอกับ     เปลือกแคขาว

 

 

 

 

  20. หัศคุณเทศ    

       มีสรรพคุณเสมอกับ     หัสคุณไทย

 

  21. สารส้ม      

       มีสรรพคุณเสมอกับ     เหง้าสับปะรด

 

  22. โคกกระสุน    

       มีสรรพคุณเสมอกับ     นมพิจิตร

 

  23. ใบเงิน         

       มีสรรพคุณเสมอกับ    ใบทอง

 

  24. น้ำมะกรูด    

       มีสรรพคุณเสมอกับ   น้ำมะนาว

 

  25. ด่างสลัดได   

    มีสรรพคุณเสมอกับ   ด่างโคกกระสุน

 

  26. หนอนตายหยาก

     มีสรรพคุณเสมอกับ   กะเพียด

    หนอนตายหยาก คือ  

   -หนอนตายหยากใหญ่ หรือกะเพีบดช้าง

   -หนอนตายหยากเล็ก หรือกะเพียดหนู

     

   27. ขมิ้นอ้อย     

       มีสรรพคุณเสมอกับ     ขมิ้นชัน

 

   28.  กาหลง      

         มีสรรพคุณเสมอกับ     จิก

         (จิก ตือ จิกนา และจิกเขา)  

 

   29. ผักเสี้ยนทั้ง 2

        มีสรรพคุณเสมอกับ     หญ้าพันงูทั้ง 2

       ผักเสี้ยนทั้ง 2 คือ 

        -ผักเสี้ยนตัวผู้ (ผักเสี้ยนไทย) 

        -ผักเสี้ยนตัวเมีย (ผักเสี้ยนผี)

      หญ้าพันงูทั้ง 2 คือ 

       -หญ้าพันงูแดง, หญ้าพันงูขาว

 

   30. มะไฟเดือนห้า

    มีสรรพคุณเสมอกับ   หญ้าปากควาย

 

   31. น้ำตาลทราย 

        มีสรรพคุณเสมอกับ     น้ำตาลกรวด

 

   32. มะแว้งต้น    

        มีสรรพคุณเสมอกับ     มะแว้งเครือ

 

   33. มะกรูด       

        มีสรรพคุณเสมอกับ     ส้มซ่า

 

   34. เมล็ดสลอด 

         มีสรรพคุณเสมอกับ      พาดไฉน

 

   35. เข็มแดง      

        มีสรรพคุณเสมอกับ     เข็มขาว

 

   36. ฝิ่นต้น       

        มีสรรพคุณเสมอกับ     ฝิ่นเครือ

 

   37. ดองดึง      

        มีสรรพคุณเสมอกับ     ผักโหมแดง

         (ผักโหมแดง หรือ ผักโขมแดง)

  38. ลูกกรวย       

       มีสรรพคุณเสมอกับ     ลูกบิด

      (ลูกบิด หรือ ปอกะบิด)   

     (ลูกกรวย คือ กรวยบ้าน กรวยป่า) 

ตัวยาที่มีสรรพคุณใกล้เคียงกัน 

เพิมเติม เพื่อสะดวกในการจำ

(ลักษณะตัวยาสมุนไพร ให้คูข้างบนนี้ได้)

(1). ข่าลิง           

     มีสรรพคุณเสมอกับ       โกฐสอ

                     

(2). ทรงบาดาล    

       มีสรรพคุณเสมอกับ      โกฐเขมา  

           

(3). หัวกระเทียม   

      มีสรรพคุณเสมอกับ      โกฐหัวบัว 

         

(4).  ไพล          

      มีสรรพคุณเสมอกับ     โกฐเชียง  

           

(5).  หญ้าตีนนก 

       มีสรรพคุณเสมอกับ      โกฐจุฬาลัมพา

      

(6).  หัวกะทือ     

        มีสรรพคุณเสมอกับ      โกฐกระดูก 

        

(7).  ชิงช้าชาลี   

   มีสรรพคุณเสมอกับ  โกฐก้านพร้าว   

   

(8).  หัวเปราะป่า

       มีสรรพคุณเสมอกับ      โกฐน้ำเต้า

        

(9).   ผักคราด    

       มีสรรพคุณเสมอกับ      กะเม็ง  

 

(10).  แมงลัก     

        มีสรรพคุณเสมอกับ      กะเพรา

(11).  แก่นมะซาง

       มีสรรพคุณเสมอกับ      แก่นประดู่

        

(12).  เกลือประสะ

        มีสรรพคุณเสมอกับ   เกลือสมุทร

      

(13). สมอทั้ง 3  

       มีสรรพคุณเสมอกับ   เกลือสินเธาว์ 

       สมอทั้ง 3 คือ 

       สมอไทย,  สมอเทศ,  สมอพิเภก  

    

(14). ขิง             

       มีสรรพคุณเสมอกับ      ดีปลี

   

(15). ชิงช้าชาลี    

       มีสรรพคุณเสมอกับ      บอระเพ็ด 

 

(16). ยางสลัดได  

      มีสรรพคุณเสมอกับ    ยางเทพทาโร   

  

(17). เปลือกนนทรี

       มีสรรพคุณเสมอกับ    เปลือกตาเสือ

    

(18). ลูกจันทน์    

       มีสรรพคุณเสมอกับ      กานพลู

(19). เปลือกแคขาว

       มีสรรพคุณเสมอกับ      เปลือกแคแดง

    

(20). หัสคุณไทย 

        มีสรรพคุณเสมอกับ      หัศคุณเทศ 

 (21).  เหง้าสับปะรด

       มีสรรพคุณเสมอกับ      สารส้ม

 (22). นมพิจิตร  

        มีสรรพคุณเสมอกับ     โคกกระสุน 

    

 (23). ใบทอง      

       มีสรรพคุณเสมอกับ     ใบเงิน

   

 (24). น้ำมะนาว 

        มีสรรพคุณเสมอกับ     น้ำมะกรูด          

 

 (25). ด่างโคกกระสุน

        มีสรรพคุณเสมอกับ  ด่างสลัดได  

       

 (26). กะเพียด     

     มีสรรพคุณเสมอกับ  หนอนตายหยาก

    หนอนตายหยาก คือ  

   -หนอนตายหยากใหญ่ หรือกะเพีบดช้าง

   -หนอนตายหยากเล็ก หรือกะเพียดหนู

 (27). ขมิ้นชัน    

        มีสรรพคุณเสมอกับ     ขมิ้นอ้อย 

          

 (28). จิก          

        มีสรรพคุณเสมอกับ      กาหลง

 (29).  หญ้าพันงูทั้ง 2

        มีสรรพคุณเสมอกับ    ผักเสี้ยนทั้ง 2   

       ผักเสี้ยนทั้ง 2 คือ 

        -ผักเสี้ยนตัวผู้ (ผักเสี้ยนไทย) 

        -ผักเสี้ยนตัวเมีย (ผักเสี้ยนผี)

      หญ้าพันงูทั้ง 2 คือ 

       -หญ้าพันงูแดง, หญ้าพันงูขาว

 (30).  หญ้าปากควาย

         มีสรรพคุณเสมอกับ    มะไฟเดือนห้า

 (31).  น้ำตาลกรวด

         มีสรรพคุณเสมอกับ    น้ำตาลทราย  

    

 (32).  มะแว้งเครือ

         มีสรรพคุณเสมอกับ      มะแว้งต้น 

         

 (33). ส้มซ่า        

         มีสรรพคุณเสมอกับ      มะกรูด  

 

 (34). พาดไฉน    

          มีสรรพคุณเสมอกับ     เมล็ดสลอด

         

 (35). เข็มขาว      

          มีสรรพคุณเสมอกับ     เข็มแดง

             

 (36). ฝิ่นเครือ    

        มีสรรพคุณเสมอกับ     ฝิ่นต้น 

 

   (37). ผักโหมแดง

         มีสรรพคุณเสมอกับ     ดองดึง    

 

   (38). ลูกบิด      

           มีสรรพคุณเสมอกับ    ลูกกรวย 

            (ลูกบิด หรือ ปอกะบิด)   

           (ลูกกรวย คือ กรวยบ้าน กรวยป่า) 

-----------------------------------------------------------------------------

ความรู้พื้นฐาน ประวัติการแพทย์แผนไทย

จรรยาแพทย์ และจรรยาเภสัช

หลักเภสัช 4 ประวัติเบญจกูล

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_8382.html

เภสัชกรรมไทย ตัวยาเรียกได้หลายชื่อ

https://suchartpoovarat.blogspot.com/2022/02/blog-post.html

เภสัชกรรมไทย การเก็บตัวยา

 ตัวยาประจำธาตุ

https://suchartpoovarat.blogspot.com/2022/02/blog-post_23.html

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_22.html

เภสัชกรรมไทย เภสัชวัตถุ 

ประเภทพืชวัตถุ จำพวกต้น 

(กรรณิกา-คางแดง)

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_53.html

ศูนย์การแพทย์แผนไทยภูเก็ต 

และสมุนไพร

https://phuketthaitraditionalmedicinecenter.blogspot.com/2013/03/blog-post.html

------------------------------------------------------------

อ้างอิง: ตำราแพทย์แผนโบราณทั่วไป สาขาเภสัชกรรม

กองการประกอบโรคศิลปะ

Credit:  ภาพนำมาจาก internet ซึ่ง share กันใน Google,  Face Book และได้ถ่ายทำเองบ้าง เพื่อการศึกษาแพทย์แผนไทยให้ง่ายขึ้น เป็นการสืบทอดต่อไปยังอนุชน และผู้สนใจ ให้มีความรู้ในการรักษาบำบัดโรคพึ่งพาตนเองได้ ขอขอบคุณเจ้าของภาพ ขอให้อนุโมทนาส่วนบุญกุศล เจริญด้วยอายุ วรรณะ สุขัง พลัง และสมปรารถนาในสิ่งที่ดีงามโดยทั่วกันทุกท่าน เทอญ